Το ηπειρωτικό μοιρολόι

1 –    Το ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΟΙΡΟΛΟÏ, είναι ένα μοναδικό είδος μουσικής έκφρασης, γνωστό και διαδεδομένο, στα πέρατα όλης της γης, και όχι μόνο εκεί που υπάρχουν Έλληνες …  

Το ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΟΙΡΟΛΟÏ, έχει γίνει αντικείμενο μουσικής έρευνας και ανάλυσης, όχι μόνο από ειδικούς μουσικολόγους σε όλον τον κόσμο, αλλά και από αρκετά πανεπιστήμια, τα οποία έχουν συστήσει ειδικά τμήματα για την έρευνα αυτού του μουσικού είδους.

Σε κάθε περίπτωση, το ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΟΙΡΟΛΟÏ, είναι μία ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ, ένας μουσικός τρόπος, με την χρήση, – κατά κανόνα – ενός μόνο μουσικού οργάνου ( οπότε τότε μιλάμε για ΟΡΓΑΝΙΚΟ ΜΟΙΡΟΛΟÏ …) -, του ΚΛΑΡΙΝΟΥ, προκειμένου οι Ηπειρώτες, είτε μένουν σε αστικά κέντρα, είτε σε χωριά, είτε σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου, να εκδηλώσουν έναν πόνο ψυχής, έναν ΘΡΗΝΟ … Θρήνο για οποιασδήποτε μορφής ΑΠΩΛΕΙΑ, απώλεια αγαπημένων προσώπων, όχι μόνο αυτών που έχουν ήδη  ‘’φύγει‘’ αλλά και των μελλοντικών … Θρήνο επίσης και για μια άλλου είδους απώλεια,  δηλαδή αυτή που αφορά ( δυστυχώς συνήθης στην Ήπειρο αλλά και στη χώρα γενικότερα …) τους ανθρώπους που αναγκάστηκαν, προκειμένου να επιβιώσουν αυτοί και οι οικογένειές τους, να πάρουν τον δρόμο της ξενιτιάς … Μια ξενιτιά, που τόσο πολύ έχει ΒΙΩΣΕΙ ο Ηπειρώτης, και στο παρελθόν και τώρα, μια ξενιτιά είτε προς το ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ, είτε προς το ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ … Μια ξενιτιά, που στην αξιολόγηση θετικών και αρνητικών επιπτώσεων, κατά την ταπεινή μου άποψη, η ζυγαριά, γέρνει προς την πλευρά των αρνητικών …

Δεν είναι στις προθέσεις μου, νʹαναπτύξω αυτό το θέμα, με το σημερινό μου κείμενο. Απλά, προς το παρόν σημειώνω μόνο, ότι αν ρίξουμε μία απλή ματιά, ο καθένας στους χώρους όπου ζει, θα διαπιστώσει την ΤΡΑΓΙΚΗ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ της ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ, σε ΟΛΗ τη ΧΩΡΑ..Ας επανέλθουμε όμως στο θέμα μας.

Το ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΟΙΡΟΛΟÏ μαζί με το ΚΛΑΡΙΝΟ, αποτελεί μια ΑΡΑΓΗ και ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ, σαν μια θεμελιακή συνιστώσα του λαϊκού μας πολιτισμού και της παράδοσης .. Το ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΟΙΡΟΛΟÏ, είναι συστατικό στοιχείο της ψυχοσύνθεσης του Ηπειρώτη, που το νιώθει σαν διανοητική και υλική  του προέκταση, που τον καθορίζει ως ύπαρξη, μαζί με τα υπόλοιπα στοιχεία της Ηπειρώτικης φύσης, όπως τα παλιά Ηπειρώτικα σπίτια, η πέτρα, τα γιοφύρια, οι χαράδρες, τα δένδρα, τα ήμερα αλλά και τα άγρια ζώα …

Τα ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙΑ, πάντοτε οι Ηπειρώτες αρέσκονται νʹακούν  και να  ‘’ ταξιδεύουν ‘’ μαζί τους, σε ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΕΚΔΗΛΩΣΗ τους, και όχι μόνο σε ΘΡΗΝΗΤΙΚΕΣ καταστάσεις, αλλά και στις ‘’ μαζώξεις ‘’ επʹευκαιρία κάποιας γιορτής ή κάποιων πανηγυριών, και στην αρχή αυτών των εκδηλώσεων … Αυτό το τελευταίο στοιχείο, είναι εκείνο, που το διαφοροποιεί από άλλα μοιρολόγια, άλλων περιοχών, όπως π.χ. από τα γνωστά ως ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙΑ, που κατά κανόνα εκδηλώνονται, για να θρηνήσουν απώλεια ένεκα ΘΑΝΑΤΟΥ και μόνο …

Το ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΟΙΡΟΛΟÏ, εν κατακλείδι, είναι εκείνο που φανερώνει, που αποδεικνύει, ότι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ και ΠΑΡΑΔΟΣΗ,      ‘’ ταξιδεύουν ‘’ πάντα μαζί …πάντα αντάμα, ένα ΙΣΤΟΡΙΚΟ – ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ δίπολο, ειδωμένο σαν μια ΣΙΑΜΑΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ, και στο διηνεκές, ΜΑΤΙΑ …  

Εδώ παράλληλα με τα κλασσικά ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙΑ θα μπορούσαμε να προσθέσουμε, και μία άλλη ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ, τα λεγόμενα ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΑ τραγούδια, σαν ένα ακόμα ΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ, του ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, της ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ, για τα οποία θα μιλήσω ίσως κάποια άλλη φορά, αρκετά, πιστεύω αναλυτικά …

Σήμερα για το θέμα αυτό, περιορίζομαι να πω, ότι οι ειδικοί ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΟΙ και ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΟΙ, έχουν αποφανθεί, ότι το είδος των ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΩΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ τραγουδιών, έλκει την καταγωγή του, από τον ΧΟΡΟ, στις αρχαίες Ελληνικές Τραγωδίες …

Για τους ‘’ λεξικολάγνους ‘’ τώρα … Η λέξη ΜΟΙΡΟΛΟÏ, βγαίνει από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις ‘’ ΜΟΙΡΩ + ΛΟΓΟΣ ‘’ δηλαδή αναπόφευκτο κακό … ( και σε μια ελεύθερη εννοιολογική μετάφραση …), όπου εκεί συναντώνται τα αναπόφευκτα αντίθετα, δηλαδή ΖΩΗ και ΘΑΝΑΤΟΣ, το ΠΕΝΘΟΣ και η ΧΑΡΑ, ΓΗΡΑΤΕΙΑ και ΝΙΑΤΑ … και όλα αυτά, ως επί μέρους στοιχεία του ΟΛΟΥ, του ΕΝΟΣ, δηλαδή της έμβιας ύπαρξης του ΗΠΕΙΡΩΤΗ, με ό,τι αυτό σημαίνει …

2 – Το μικρό αυτό σημείωμα, με τις λιγοστές μου στο θέμα γνώσεις και σκέψεις, δεν μπορώ παρά να το κλείσω με ένα άκουσμα ( ΜΟΙΡΟΛΟÏ ..αυθεντικό… ) από τον κορυφαίο, και παγκόσμια καταξιωμένο Ηπειρώτη κλαρινίστα, τον αείμνηστο ΤΑΣΟ ΧΑΛΚΙΑ … σε δική του δημιουργία …Απολαύστε τον …

ΥΓ :

Σχολιάζοντας το παραπάνω κείμενό μου ο γνωστός συγγραφέας ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ, άριστος γνώστης της γενικότερης Ηπειρώτικης παράδοσης και Πολιτισμού, μου έστειλε το παρακάτω σχόλιο, το οποίο κρίνω αναγκαίο να δημοσιοποιήσω, ως συμπληρωση του κειμένου μου. Τον ευχαριστώ :

  ‘’  Όσοι  μπορούν να εμβαθύνουν  σε βαθμό…μύησης στο Ηπειρώτικο μοιρολόι κατανοούν  ότι δεν είναι είδος μουσικής έκφρασης, εσωτερικού πόνου ή  αισθητικής αγαλλίασης, αλλά  προσευχή στις χθόνιες θεότητες του τόπου.

Αυτό θέλω να προσθέσω στο κείμενό  σου και το συνυπογράφω. ‘’

                             Βασίλης Γκουρογιάννης

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2025                          ΑΛΚΗΣ ΦΑΤΣΙΟΣ  

                                                                   ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ