80 χρόνια από την εκτέλεση των 49 προκρίτων Παραμυθιάς

Γράφει : Γράφει ο Γιώργος Γκορέζης*

web : ggore.wordpress.com

Το 1943 η Θεσπρωτία ζεί την κορύφωση του δράματος που άρχισε την άνοιξη του 1941, με την επικράτηση του άξονα και την τριπλή κατοχή των Γερμανών, των Ιταλών και των μουσουλμάνων Τσάμηδων. Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβριο του 1943 οι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες συνέχισαν τα εγκλήματα στο πλευρό των γερμανών και με επικεφαλής τους αιμοσταγείς Νουρή και Μαζάρ Ντίνο από την Παραμυθιά πρωτοστάτησαν σε σφαγές, βιασμούς, και καταστροφές.

Η 24η Σεπτεμβρίου 1943 ήταν για τη Παραμυθιά μια σημαδιακή ημέρα. Έγινε συμπλοκή γερμανικής περιπόλου στη σκάλα Παραμυθιάς με τμήμα ελλήνων ανταρτών. Δέκα οι νεκροί γερμανοί. Σε αντίποινα την επόμενη καταστράφηκε ο οικισμός Άγιος Νικόλαος και στις 27 Σεπτεμβρίου πυρπολήθηκαν τα χωριά Σέλλιανη, Ελευθεροχώρι. Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος και 150 Μουσουλμάνοι Τσάμηδες.

Από τη νύχτα στις 27 Σεπτεμβρίου μεικτά αποσπάσματα γερμανών και μουσουλμάνων Τσάμηδων, παραβιάζουν επιλεκτικά πόρτες χριστιανικών σπιτιών. Τους συνόδευε ο Μαζάρ Ντίνο με ανά χείρα τις λίστες που ο ίδιος συνέταξε. Οι λογαριασμοί είχαν γίνει στη «Κομμαντατούρα». Ένας γερμανός νεκρός-10 έλληνες στο βωμό της θυσίας

Οι συλληφθέντες οδηγούνται στα υπόγεια του δημοτικού Σχολείου Παραμυθιάς. Ακολούθησαν τραγικές ώρες. Οι αγέρωχοι αυτοί άνδρες πήραν την απόφαση να πεθάνουν, αλλά να πεθάνουν σαν έλληνες. Αλύγιστοι. Περιφρόνησαν τους γερμανούς. Ακόμη και το φαγητό που τους πήγαιναν οι συγγενείς τους δεν το δέχθηκαν από χέρια γερμανών.

Χαράματα στις 29 Σεπτεμβρίου άρχισε η πορεία για τον τόπο της θυσίας, ένα χωράφι έξω από τη Παραμυθιά. Μπροστά τους πήγαινε ένα θωρακισμένο-τανκ, για να καλύπτει τις φωνές της τραγικής πορείας. Πίσω τους ακολουθούσαν άλλοι 23 φυλακισμένοι . Οι γερμανοί θα τους χρειάζονταν για μετά την εκτέλεση. Γύρω τους οπλισμένοι γερμανοί στρατιώτες και μουσουλμάνοι τσάμηδες επέβλεπαν κάθε κίνηση.

Ακολούθησαν στιγμές απερίγραπτης απανθρωπιάς. Ο γερμανός αξιωματικός αρνιόταν στον πατέρα να αφήσουν το παιδί του ελεύθερο και να εκτελέσουν τον ίδιο, και στο παιδί αρνιόταν να αφήσουν τον πατέρα του, για να φροντίσει την οικογένεια. Όταν είδαν ότι δεν υπάρχει καμιά ελπίδα, φούντωσε η ψυχή τους και όλοι μαζί φώναξαν με στεντόρεια φωνή. «Μη φοβάστε … Θάρρος. Το αίμα μας θα ποτίσει το δένδρο της λευτεριάς. Ζήτω η Ελλάδα!».

Οι φονιάδες γερμανοί είχαν μια φοβερή επινόηση για να μεγαλώνουν την αγωνία των μελλοθανάτων. Έκαναν την εκτέλεση σπρώχνοντας κατά δεκάδες τους μελλοθανάτους προς το σκάμμα, στον ανοιγμένο τάφο απέναντι από το εκτελεστικό απόσπασμα. Και όταν τελείωναν οι πυροβολισμοί για κάθε δεκάδα, ένας μουσουλμάνος τσάμης και ένας γερμανός πατούσαν πάνω στα πτώματα και αποτέλειωναν τυχόν επιζώντες. Η τραγική αυτή περιγραφή είναι αυθεντική, τη δίνουν αυτόπτες μάρτυρες.

Έκτοτε και μέχρι σήμερα η λαϊκή μούσα θρηνεί τους 49 πατριώτες με το τραγούδι-μοιρολόι : «Παραμυθιά, Παραμυθιά γιατί φορείς τα μαύρα……..κλαίνε μανάδες και παιδιά γυναίκες και αδελφάδες». Ακόμη ηχεί στα αυτιά μου το μοιρολόι της μητέρας μου, που για χρόνια θρηνούσε τον αδελφό της Κωνσταντίνο Τζώη, βιβλιοπώλη στη Παραμυθιά που εκτελέστηκε μαζί με τους 49. Ήταν το δεύτερο πλήγμα στην οικογένεια μου μετά την καταστροφή της οικίας μας από τους γερμανοτσάμηδες στις 27 Σεπ 1943 και την αναζήτηση στέγης από τη 9/μελή μας οικογένεια χωρίς προστάτη – που είχε προσχωρήσει στην αντίσταση στα βουνά – σε συγγενικά σπίτια. Αυτά τα βιώματα σ’ ακολουθούν σ’ ολόκληρη τη ζωή.

Οι ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί των παραπάνω στυγερών εγκλημάτων έπρεπε να δικαστούν από το διεθνές δικαστήριο της Νυρεμβέργης, για παραβάσεις «Προσθήκης στη σύμβαση της Χάγης του 1907 για τον εθιμικό και διεθνή νόμο στο πόλεμο», που κωδικοποιούσε κανόνες διεθνούς εθιμικού δικαίου. Η Γερμανία είχε προσυπογράψει τη προσθήκη αυτή. Σε κάθε περίπτωση , όπως αναγνωρίσθηκε και από το διεθνές Δικαστήριο της Νυρεμβέργης το 1946, η σύμβαση της Χάγης είναι γενικά αποδεκτή σαν Εθιμικός Διεθνής Νόμος, που απαγορεύει το βομβαρδισμό πόλεων ή χωρίων ή τον τραυματισμό και πολύ περισσότερο την θανάτωση ανυπεράσπιστων κατοίκων.

Η εισαγγελία του Κέμπτεν έκανε ανακρίσεις. Φάνηκε ότι «εμπνευστής» της σφαγής, ήταν ο διοικητής της Παραμυθιάς Μπρέκερ. Ο οποίος όμως δεν αναζητήθηκε ποτέ! Ο δε στρατηγός Λαντς αρνήθηκε οποιαδήποτε συμμετοχή. Και είχε το θράσος να σχολιάσει ότι «η αναλογία νεκρών Γερμανών και εκτελεσθέντων δεν έφτανε το 1 προς 10, ήταν 1 προς 9,8, μέσα στα όρια του ισχύοντος διεθνούς δικαίου» σύμφωνα πάντα με τα αρρωστημένα μυαλά του. Ο εθιμικός και διεθνής νόμος για το πόλεμο απαγορεύει, όπως προαναφέρθηκε κάθε κακοποίηση στον άμαχο πληθυσμό, και η συλλογική ευθύνη είναι εφεύρεση των ναζί κάθε φορά που ήθελαν να καλύψουν τα εγκλήματα τους.

Παρά ταύτα απόδοση ευθυνών δεν έγινε. Και όταν οι ιστορικοί κύκλοι δεν κλείνουν με απόδοση ευθυνών, τότε η ιστορία μας κυνηγά, και οι πληγές μόνο επιφανειακά επουλώνονται.-

*Ο Γιώργος Γκορέζης είναι Υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας.