Η μόνη λύση για την Ελλάδα που βρίσκεται στα «άκρα»

Του Αντώνη Μπέζα (*)

Η επιχειρούμενη κατάργηση του Τάγματος των Φιλιατών, μετά και την κατάργηση του Επιχειρηματικού Πάρκου της Ηγουμενίτσας, διαμορφώνουν τις τελευταίες ημέρες μια θλιβερή επικαιρότητα για τη Θεσπρωτία. Υπάρχουν όμως και άλλα ζητήματα που τρέχουν και για τα οποία αν δεν κινηθούμε έγκαιρα θα έχουμε πάλι δυσμενείς εξελίξεις για τον τόπο μας.

Η πρόσφατη εντολή του Υπουργικού Συμβουλίου προς το Υπουργείο Ανάπτυξης να προχωρήσει, μέσω νομοθετικής πρωτοβουλίας, στην υλοποίηση τριών νέων αναπτυξιακών καθεστώτων που αφορούν τις παραμεθόριες περιοχές, τη μεταποίηση και τις μεγάλες επενδύσεις, μόνο σαν  θετικό  γεγονός μπορεί να θεωρηθεί. Αυτό, όμως, που δημιουργεί προβληματισμό είναι η αναφορά του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Θεοδωρικάκου ότι τα συγκεκριμένα  καθεστώτα θα έχουν ως επίκεντρο τις παραμεθόριες περιοχές της Μακεδονίας και Θράκης με χαμηλότερο περιφερειακό εισόδημα από το μέσο όρο της Ελλάδας.

Η Ήπειρος δεν αποτελεί περιοχή που πρέπει να βρεθεί στο επίκεντρο; Τι εννοεί ο κ. Υπουργός;

Παρά τις  προσπάθειες  που έγιναν τα τελευταία 40 χρόνια, τα αποτελέσματα στο ζήτημα της περιφερειακής ανάπτυξης είναι πενιχρά σε ολόκληρη την παραμεθόρια Ελλάδα και όχι μόνο στη Μακεδονία και τη Θράκη. Με βάση τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής του 2021, ο μισός πληθυσμός της χώρας βρίσκεται στην Αττική (35%) και τη Θεσσαλονίκη (17%), οι Περιφέρειες που έχουν πολλούς ορεινούς οικισμούς συγκεντρώνουν μικρά ποσοστά πληθυσμού (Ήπειρος 3%, Δυτική Μακεδονία 3%) και μόλις 14 στους 100 διαμένουν στην ύπαιθρο. Σύμφωνα με τα ίδια  στοιχεία, στην Ήπειρο είχαμε  μείωση πληθυσμού σε σχέση με την απογραφή του 2011 κατά 5,1% ενώ  στους 3 παραμεθόριους Δήμους η μείωση αυτή ήταν τραγική: Στο Δήμο Πωγωνίου κατά 23,5%, στο Δήμο Φιλιατών κατά 17,6% και στο Δήμο Κόνιτσας κατά 16,3%.

Η προβληματική κατάσταση σε σχέση με την Ήπειρο αποτυπώνεται και στα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για το ΑΕΠ και την Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (αποτελεί μέτρο για την οικονομική ευημερία μιας περιοχής και αναλύεται ανά τομέα παραγωγής). Η εικόνα για την Περιφέρειά μας, παρά την προσπάθεια να παρουσιαστεί ως ειδυλλιακή, κάθε άλλο παρά τέτοια είναι.

Η Ήπειρος έχει το δεύτερο χαμηλότερο ΑΕΠ στη χώρα και μόνο η Περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου βρίσκεται σε χειρότερη θέση. Το 2020 το ΑΕΠ της περιοχής ήταν 10.432 σε τρέχουσες τιμές ευρώ (15.660 της Ελλάδας), το 2021 ανήλθε σε 11.415 (17.347 της Ελλάδας) και το 2022 σε 12.650 (19.647 της Ελλάδας). Δε φτάνει δηλαδή που βρισκόμαστε σταθερά στη δεύτερη από το τέλος θέση, αποκλίνουμε ταυτόχρονα όλο και περισσότερο από τον πανελλαδικό μέσο όρο ή με άλλα λόγια ενώ αναπτυσσόμαστε, οι άλλες Περιφέρειες αναπτύσσονται  με πιο γρήγορους ρυθμούς από τη δική μας.

Η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία για την Ήπειρο το 2022 ανέρχεται σε 3.660 ευρώ και καταλαμβάνει την τρίτη θέση από το τέλος καθώς χαμηλότερους δείκτες έχει το Βόρειο Αιγαίο και τα Ιόνια Νησιά. Τέλος, η συμμετοχή της Ηπείρου στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της χώρας ανέρχεται μόλις στο 2% ενώ βασικοί πυλώνες στην οικονομία της είναι οι υπηρεσίες στην πρώτη θέση, το εμπόριο, οι μεταφορές, η εστίαση και τα καταλύματα στη δεύτερη θέση, η διαχείριση  της ακίνητης περιουσίας στη τρίτη, η μεταποίηση στην τέταρτη θέση  και στην πιο χαμηλή θέση, δεδομένο που πρέπει να μας προβληματίζει ιδιαίτερα, βρίσκεται η γεωργία, η δασοκομία και η αλιεία, δηλαδή ο πρωτογενής της τομέας.

Στη Θεσπρωτία παρουσιάζεται επιπλέον και το φαινόμενο της σημαντικής διεύρυνσης των εσωτερικών ανισοτήτων. Ο Δήμος Φιλιατών αποκλίνει συνεχώς από τους άλλους δύο, Ηγουμενίτσας και Σουλίου, χωρίς το κράτος να παρεμβαίνει ρυθμιστικά για να συγκρατήσει τον πληθυσμό στην ορεινή, παραμεθόρια και μειονεκτική αυτή περιοχή. Αντίθετα, με μια σειρά ενέργειες, δημιουργεί αίσθημα ανασφάλειας στους κατοίκους και αρνητική ψυχολογία στην τοπική οικονομική δραστηριότητα, τη στιγμή που η οικονομία διαμορφώνεται κυρίως από το  κλίμα.

Τα Επιμελητήρια Θεσπρωτίας και Ιωαννίνων πρέπει να μελετήσουν τα σχεδιαζόμενα από το Υπουργείο Ανάπτυξης νέα καθεστώτα ενίσχυσης και να κάνουν προτάσεις ώστε να είναι προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες της Ηπείρου. Προσωπική μου άποψη είναι ότι αυτά θα πρέπει να έχουν εφαρμογή μόνο τους παραμεθόριους Δήμους Φιλιατών, Πωγωνίου και Κόνιτσας και όχι σε ολόκληρες τις Π.Ε. Θεσπρωτίας και Ιωαννίνων και να είναι επικεντρωμένα στα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα, που είναι και τρωτά μας σημεία, δηλαδή στη μεταποίηση και τον πρωτογενή τομέα.

Εδώ που φθάσαμε, ίσως η μόνη λύση είναι η τολμηρή παραγωγική ανασυγκρότηση των παραμεθόριων περιοχών σε συνδυασμό με ένα νέο ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα «ΠΙΝΔΟΣ» για τους παραμεθόριους ορεινούς Δήμους. Μόνο έτσι θα κρατήσουμε τους νέους ανθρώπους στον τόπο καταγωγής τους και ζωντανή την Ελλάδα που βρίσκεται στα «άκρα»!

(*) Ο Αντώνης Μπέζας είναι πρώην υφυπουργός και βουλευτής και επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Μαζί για την Ηγουμενίτσα»