Το Σούλι δεν τιμάται μόνο με φολκλορικούς εορτασμούς

Του Αντώνη Μπέζα (*)
Τώρα που«κατακάθισεο θόρυβος» από τις δημόσιες σχέσεις των φετινών εορτών για το Σούλι στη Θεσπρωτία, ας δούμε λίγο τα πράγματα στην ουσία τους. Όλα αυτά που καθορίζουν σήμερα τη δυτική και ευρωπαϊκή κουλτούρα στις τέχνες, τις επιστήμες και την πολιτική, οικοδομήθηκαν στα θεμέλια που έθεσαν οι Έλληνες και ο πανάρχαιος πολιτισμός τους. Το νεώτερο όμως Ελληνικό κράτος, βασισμένο σε μια γεωγραφική πατρίδα, σε συγκεκριμένους κοινωνικούς θεσμούς και σε συμμετοχικό σύστημα διακυβέρνησης, δημιουργήθηκε από την εθνική Επανάσταση του 1821 εναντίον της εξουσίας των Οθωμανών. Στη δημιουργία του,αλλά και στη σφυρηλάτηση της εθνικής αυτογνωσίας, σημαντική και καθοριστική ήταν η συμβολή των Σουλιωτών, τόσο στην προεπαναστατική περίοδο όσο και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.Θα τολμήσω να ισχυριστώ ότι χωρίς το Σούλι και τους αγώνες των Σουλιωτών, δεν θα υπήρχε το νεώτερο Ελληνικό κράτος.
Τα ιστορικά δεδομένα
Οι Σουλιώτες, ανυπότακτοι και ισότιμα οι άνδρες με τις γυναίκες, από το 1635 άρχισαν να συγκρούονται με τους Οθωμανούς με αποκορύφωμα τους πολέμους τους εναντίον του Αλή Πασά (1788- 1803), όπου διακρίθηκαν για την απαράμιλλη ανδρεία και την προσήλωση στα ιδανικά της ελευθερίας και της πατρίδας. Όταν ο Αλής επαναστάτησε κατά του Σουλτάνου (1820), ζήτησε την βοήθεια των Σουλιωτών και οι τελευταίοι συντάχθηκαν μαζί τουεξυπηρετώντας τους στόχους της Φιλικής Εταιρείας και τα συμφέροντα της Επανάστασης. Προσποιήθηκαν πως πολεμούσαν γι αυτόν, στην πραγματικότητα όμως ελευθέρωσαν και οχύρωσαν τα Ελληνικά χωριά της περιοχής.
Μετά την εξουδετέρωση του Αλή Πασά, στους πρώτους κρίσιμους μήνες του 1822, οι Σουλιώτες έγραψαν τις μεγαλύτερες σελίδες δόξας της ιστορίας τους. Καθυστέρησαν με τις νίκες τους τα πολυάριθμα στρατεύματα του έμπειρου και ικανού Χουρσίτ Πασά σε μάχες γύρω από το Σούλι και έδωσαν την ευκαιρία στους υπόλοιπους Έλληνες του Μοριά να εδραιώσουν την Επανάσταση και τις θέσεις τους. Στις αρχές Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, μη αντέχοντας άλλο την πείνα συνθηκολόγησαν και αναχώρησαν για την Κεφαλονιά, χωρίς να έχουν ηττηθεί σε καμία μάχη. Αργότερα, επέστρεψαν από τα Επτάνησα και από το 1823 έως το 1829 είχαν την πρωτοκαθεδρία του αγώνα. Πολέμησαν σε κρίσιμες μάχες σ’ όλο τον επαναστατημένο Ελλαδικό χώρο (Πέτα, Σπλάντζα- Αμμουδιά, Πλάκα, Μεσολόγγι, Άρτα, Αλαμάνα, Καρπενήσι- Κεφαλόβρυσο, Σάλωνα, Αιτωλικό, Νεόκαστρο, Αράχοβα, Δίστομο, Ακρόπολη, Μεθώνη κλπ) ) και λόγω της πολεμικής τους τέχνης ήταν εκείνοι που έγερναν την πλάστιγγα της νίκης υπέρ των Ελλήνων.
Το γεγονός ότι η ιδιαίτερη πατρίδα τους παρέμεινε στον Οθωμανικό ζυγό για πολλά ακόμη χρόνια και οι ίδιοι κυριολεκτικά αποδεκατίστηκαν από τους πολέμους, δεν τους επέτρεψε να μετέχουν ενεργά στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώθηκε με την αναγνώριση της Ελληνικής ανεξαρτησίας το 1830. Στη συλλογική μας, όμως,συνείδηση, έγιναν σύμβολο και λαμπρό φώς του απανταχού Ελληνισμού.Και το μεγάλο επίτευγμα, η οικοδόμηση ενός σύγχρονου κράτους- έθνους στη βάση των ερειπίων του σχεδόν εξαφανισμένου αρχαίου πολιτισμού, φέρει την ανεξίτηλη σφραγίδα των ανθρώπων, των αγώνων, των παραδόσεων, των ιδεών και της κουλτούρας της Σουλιώτικης Συμπολιτείας.Δεν είναι, λοιπόν, μικρή η συμβολή τους!
Επίκεντρο των εορτασμών σε εθνικό επίπεδο
Φέτος που συμπληρώνονται 200 χρόνια από την εθνική παλιγγενεσία, αυτή η μεγάλη συνεισφορά δεν αρκεί να τιμηθεί με τη συνηθισμένη τοπική εορτή. Δεν ξέρω αν υπάρχει σχετικός προγραμματισμός, (αν υπάρχει κακώς δεν μας είναι γνωστός), όμως το Σούλι έπρεπε να είναι, σε εθνικό επίπεδο, ένα από τα βασικά επίκεντρα.Με πανηγυρικές εκδηλώσεις, στο πλαίσιο της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» καιμε τη συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και Ιδρυμάτων(Υπουργείο Πολιτισμού, Περιφέρεια Ηπείρου, Δήμος Σουλίου, Ακαδημία Αθηνών, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Σύλλογοι Απογόνων Σουλιωτών κλπ) σε όλη τη διάρκεια του έτους και σ’ ολόκληρη τη χώρα. Αντιλαμβάνομαι τις δυσκολίες που δημιούργησε η πανδημική κρίση, οι εκδηλώσεις όμως μπορούσαν να προσαρμοστούν.
Υπήρχαν πολλές ιδέες και δυνατότητες. Επετειακές εκδόσεις βιβλίων, κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές, αναπαραστάσεις με τεχνολογίες εικονικής πραγματικότητας, εκπαιδευτικές δράσεις, διοργάνωση εκθέσεων με ιστορικά κειμήλια και έργα τέχνης(το Σούλι έχει εμπνεύσει αναρίθμητους καλλιτέχνες σ’ όλο τον κόσμο), ανάδειξη και των άλλων ηρωικών πράξεων τους όπως η έξοδος από τη Μονή του Σέλτσου, η αντίσταση της Δέσπως Σέχου στον πύργο Δημουλά, το Ζάλογγο και η συμμετοχή στην έξοδο του Μεσολογγίου. Κυρίως, όμως, με τη διοργάνωση θεματικών επιστημονικών και ιστορικών συνεδρίων, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ελληνική καταγωγή και οι αγώνες των Σουλιωτών έχουν αμφισβητηθεί κυρίως από ξένους επιστήμονες, ενώ έχει καταγραφεί συστηματική προπαγάνδα και διαστρέβλωση γεγονότων, από τη διγλωσσίατους μέχρι την ανατίναξη του Κουγκίου ή το χορό του Ζαλόγγου. Που είναι η Επιτροπή «Ελλάδα 2021» για όλα αυτά; Που είναι το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων;
Ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρεμβάσεων και έργων
Το χρέος της Ελληνικής Πολιτείας δεν μπορεί βέβαια να «ξεπληρωθεί» μόνο με τα προηγούμενα. Τίποτα το ουσιαστικό δεν έχουμε κάνει για το Σούλι μέχρι σήμερα (αναφέρομαι στην ανάδειξη του εθνικού συμβόλου) και έχουμε γι αυτό ευθύνη όλοι μας. Τώρα, με τα 200 χρόνια, είναι η ευκαιρία. Και τώρα, μπορούμε να απαιτήσουμε!
Η μόνη ορθή αντιμετώπιση είναι η υλοποίηση, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, ενός ολοκληρωμένου προγράμματος διοικητικών παρεμβάσεων και έργων στο πλαίσιοπρογραμματικής σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού (όπου υπάρχουν αναξιοποίητες μια σειρά από μελέτες), της Περιφέρειας Ηπείρου, του Δήμου Σουλίου και γειτονικών Δήμων, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του ΕΜΠ (που έχει αναπτύξει τεχνογνωσία στις αποκαταστάσεις μνημείων), με την τεχνική υποστήριξη της ΜΟΔ ΑΕ του Υπουργείου Ανάπτυξης και με πόρους από κοινοτική και εθνική χρηματοδότηση.Λόγω του μεγάλου ιστορικού «βάρους» του Σουλίου, ο φορέας υλοποίησης του προγράμματος θα μπορούσε να βρίσκεται κάτω από την αιγίδα του (της) εκάστοτε Προέδρου της Δημοκρατίας.
Βασικοί του στόχοι θα είναι η ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής αξίας του Σουλίου, η προστασία και αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής, η οργάνωση των υποδομών και της τοπικής επιχειρηματικότητας και η σύνδεση του συμβόλου της αυτοθυσίας και της αντίστασηςπου αποτελεί το Σούλι, με το μύθο του ποταμού Αχέροντα που έρχεται από τα Ομηρικά έπη.
Για να γίνει κατανοητό τι εννοώ, αναφέρω ορισμένα από τα έργα και τις δράσεις που θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται: Βελτίωση και ολοκλήρωση των οδών πρόσβασης, δημιουργία μουσειακού χώρου, ψηφιακής βιβλιοθήκης, μικρού συνεδριακού κέντρου και υποδομών για πολιτιστικές εκδηλώσεις μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, προσβάσεις ΑμεΑ, εκθετήριο τοπικών παραδοσιακών προϊόντων, ψηφιακή αναπαράσταση ιστορικών γεγονότων, αναστυλώσεις Σουλιώτικων οικιών, των πηγαδιών και του Κάστρου της Κιάφας, αναθεώρηση της ειδικής χωροταξικής μελέτης και του ιδιοκτησιακού καθεστώτοςτων κτηνοτροφικών κλήρων, διάνοιξη και βελτίωση μονοπατιών σε ιστορικούς τόπους, στερεωτικές εργασίες σε Εκκλησίες της περιοχής, έργα ανάδειξης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, σύνδεση με τον ποταμό Αχέροντα, ηλεκτροφωτισμόςμε φωτοβολταικά συστήματα και δίκτυα ευρυζωνικότητας.
Εθνικό και ευρωπαϊκό σύμβολο
Ορισμένα από αυτά, γνωρίζω ότι έχουν ξεκινήσει να δρομολογούνται. Γίνονται όμως αποσπασματικά. Και επειδή γίνονται αποσπασματικά και δεν εντάσσονται στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό που περιγράφω, δεν αναδεικνύεται η «επωνυμία» και η ακτινοβολία του Σουλίουκαι δεν ακολουθείται μια συγκεκριμένη στρατηγική τοπικών παρεμβάσεων. Επίσης, πέρα από την ανάδειξη του ιστορικού χώρου , δεν συνδέονται οι παρεμβάσεις με την τουριστική και επιχειρηματική ανάπτυξη και επομένως είναι δύσκολο να διασφαλιστεί η πλήρης χρηματοδότησή τους.
Πριν από 200 χρόνια οι Έλληνες ήταν οι σκαπανείς οι οποίοι άνοιξαν πρώτοι το δρόμο που θα οδηγούσε από την παλιά Ευρώπη των αυτοκρατοριών στη νέα Ευρώπη των εθνών- κρατών που γνωρίζουμε σήμερα. Με αυτό το δεδομένο, το Σούλι, εκτός από εθνικό είναι και ευρωπαϊκό σύμβολο των παραδόσεων και των αξιών που συνηθίζουμε να αποκαλούμεως «δυτικές». Θα εξακολουθεί η Ελληνική Πολιτεία να το τιμά μόνο με φολκλορικούς εορτασμούς; Αν όχι, ας το αποδείξει, αλλά ας το αποδείξει με πράξεις!

Ο Αντώνης Μπέζας, είναι πρόεδρος της ΕΤΑΔ ΑΕ και πρώην υφυπουργός και βουλευτής Θεσπρωτίας