Εκλογή δημάρχων και περιφερειαρχών σε ένα γύρο

Τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που φιλοδοξεί να αποτελέσει «πιλότο» για το σύνολο της δημόσιας διοίκησης, παρουσίασε χθες  σε κοινή συνεδρίαση της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ, ο Υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος με το ενδιαφέρον να επικεντρώνεται  στην εκλογή δημάρχων και περιφερειαρχών σε έναν γύρο, ενώ τα όρια και ο αριθμός δήμων και περιφερειών δεν αλλάζουν. Θα γίνει, ωστόσο, επανακαθορισμός  των δήμων, ορεινοί, ημιορεινοί, μητροπολιτικοί κλπ. Στόχος είναι πριν την διακοπή της Βουλής για θερινές διακοπές να έχει ψηφιστεί ο νέος νόμος για την λειτουργία της αυτοδιοίκησης. Η πρώτη αντίδραση ήρθε από την παράταξη του δημάρχου Αθηναίων στην ΚΕΔΕ, χαρακτηρίζοντας ως “φρανκεστάιν” τον εκλογικό νόμο που προτείνεται.

Στην εισήγησή του, ο κ. Λιβάνιος  σημείωσε ότι ο βασικός λόγος σύνταξης του νέου Κώδικα είναι η ανάγκη να συγκεντρωθούν νόμοι και άρθρα, που είναι πάνω από χίλια και ισχύουν για περισσότερο  από έξι δεκαετίες και έχουν ξεπεραστεί από τον χρόνο. Βασικός στόχος ο νέος Κώδικας να αποτελεί ένα σύγχρονο εργαλείο για την καλύτερη λειτουργία των δήμων και των περιφερειών της χώρας και να συμβάλει στην άρση των προβλημάτων που προκαλούνται από την πολυνομία.

Οι εκλογές

Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στο ζήτημα της νέας εκλογικής διαδικασίας (άρθρο Α), την οποία χαρακτήρισε «κομβική τομή».

Όπως τόνισε, στόχος είναι ένα πιο καθαρό, διαφανές και προσβάσιμο σύστημα εκλογών, που θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Ωστόσο ο τρόπος εκλογής δημοτικών και περιφερειακών αρχών, με βάση την πρόταση που διατυπώθηκε στα συνέδρια της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ τον Νοέμβριο του 2024, προτείνεται να συζητηθεί εξαντλητικά στην αντίστοιχη υποεπιτροπή (στην οποία ειδικά για αυτό το αντικείμενο προτείνεται να διευρυνθεί η συμμετοχή της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ).

Ο Υπουργός ξεκαθάρισε πως κεντρική απόφαση είναι η εκλογή σε ένα γύρο και κατάργηση της επαναληπτικής διαδικασίας της δεύτερης Κυριακής, με εξασφαλισμένη πλειοψηφία 3/5 για το Δήμαρχο και τον Περιφερειάρχη οι οποίοι θα έχουν επίσης αυξημένη νομιμοποίηση.

Υπενθυμίζεται πως σύμφωνα με όσα είχε αναφέρει πρόσφατα ο Υπουργός, το ποσοστό που θα δίνει απευθείας εκλογή στον πρώτο συνδυασμό θα κινείται στα πλαίσια του 43%, αν και έχουν ακουστεί ποσοστά όπως το 42% ή και το 40%, ενώ θα υπάρχει η δυνατότητα της δεύτερης επιλογής στα ψηφοδέλτια η οποία θα χρησιμοποιείται για την ανάδειξη Δημάρχων και Περιφερειαρχών εφόσον δεν καλυφθεί το παραπάνω ποσοστό.

Οι εκλογείς θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην ψηφοφορία και με ηλεκτρονικό τρόπο, ενώ στους Δήμους εάν οι συνδυασμοί το επιθυμούν θα μπορεί να εκλεγούν από 1 έως 3 δημοτικοί σύμβουλοι χωρίς σταυρό. Η πρόβλεψη αυτή θα είναι υποχρεωτική στις Περιφέρειες για 2 ή 3 μέλη του Περιφερειακού Συμβουλίου.

Οι εκλογικές περιφέρειες για την ανάδειξη δημοτικών συμβούλων καταργούνται, όπως επίσης καταργείται το δικαίωμα της απόσπασης στον τόπο εκλογής των δημοσίων υπαλλήλων. Ο κ. Λιβάνιος άφησε ανοιχτό παράθυρο για μικρές δημοτικές κοινότητες.

Παράλληλα μπαίνουν περιορισμοί στις δημόσιες εμφανίσεις σε ΜΜΕ από την ανακήρυξη των εκλογών και μετά, οι οποίες το 2028 θα διεξαχθούν στις 26 Νοεμβρίου, ενώ οι συνεδριάσεις θα μπορούν να είναι υβριδικές, με τηλεδιάσκεψη και δια ζώσης χωρίς περιορισμούς.

Στους Δήμους θα δίνεται η δυνατότητα διεξαγωγής δημοψηφισμάτων για τοπικά ζητήματα, το αποτέλεσμα των οποίων θα είναι γνωμοδοτικό.

Συνοπτικά οι βασικές τομές του νέου Κώδικα:

Α. Εκλογική διαδικασία
 Η εκλογική αναμόρφωση περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την καθιέρωση ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, τη δυνατότητα εκλογής χωρίς σταυρό, την απλοποίηση των διαδικασιών ελέγχου οφειλετών και την επικαιροποίηση των κανόνων για τα προεκλογικά έξοδα και εμφανίσεις. Ειδική μέριμνα λαμβάνεται για την πάταξη της παράνομης αφισοκόλλησης και τη δικαιότερη κατανομή των προεκλογικών περιορισμών.

Β. Διακυβέρνηση δήμων, περιφερειών και νομικών προσώπων
 Σημαντικές καινοτομίες φέρνει το νέο θεσμικό πλαίσιο στις συλλογικές διαδικασίες: πλέον επιτρέπεται υβριδική συνεδρίαση των συμβουλίων, ενισχύεται η διαφάνεια με την υποχρεωτική δημοσίευση αποφάσεων και πρακτικών και θεσμοθετείται η δυνατότητα ηλεκτρονικών δημοτικών δημοψηφισμάτων.

Γ. Έλεγχος νομιμότητας
 Συστήνεται Υπηρεσία Γενικής Εποπτείας Νομιμότητας ΟΤΑ, με τυχαία κατανομή των πράξεων στις εποπτικές υπηρεσίες, θέτοντας τέλος στην τοπική διαπλοκή. Ενισχύεται η ηλεκτρονική διαχείριση των ελέγχων και δημιουργούνται νέα πειθαρχικά συμβούλια με αντικειμενική διαδικασία ελέγχου αιρετών.

Δ. Καταστατική θέση αιρετών
 Ριζικές αλλαγές προωθούνται στον επαγγελματικό και υπηρεσιακό βίο των αιρετών. Μεταξύ άλλων, εξετάζεται η κατάργηση άμισθων αντιδημάρχων και αντιπεριφερειαρχών, η ρύθμιση επαγγελματικών ασυμβιβάστων και η θεσμοθέτηση ειδικών αδειών για τα αιρετά πρόσωπα.

Ε. Άσκηση αρμοδιοτήτων
 Με άξονα την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, καταγράφηκαν 1.199 αρμοδιότητες δήμων και περιφερειών, ενώ εισάγεται η έννοια του «τεκμηρίου της καθημερινότητας», που επιτρέπει στους ΟΤΑ να ασκούν όλες τις αρμοδιότητες που αφορούν άμεσα τη ζωή των κατοίκων τους.

ΣΤ. Οικονομική διοίκηση
 Ο Κώδικας εισάγει Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Κεντρικών Ηλεκτρονικών Πληρωμών, απλοποιεί τον προϋπολογισμό των δήμων και περιφερειών, ενώ εισάγει πλήθος νέων εργαλείων για τη βελτίωση της εισπραξιμότητας και τον εξορθολογισμό των τελών και φόρων.

Ζ. Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι (ΚΑΠ)
 Αναμορφώνονται οι πηγές χρηματοδότησης των δήμων και περιφερειών, με στόχο τη δικαιότερη και ουσιαστικότερη στήριξή τους, αλλά και την ενίσχυση της αυτοτέλειάς τους, ενώ καταργείται το ανώτατο πλαφόν μεταβίβασης ΚΑΠ από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Η. Οικονομική διοίκηση – ενοποίηση νομοθεσίας
 Για πρώτη φορά, κωδικοποιούνται σε ένα ενιαίο κείμενο 130 διαφορετικά θεσμικά κείμενα που αφορούσαν στα έσοδα των ΟΤΑ, επιτυγχάνοντας σαφήνεια, τυποποίηση και σύγχρονη νομοτεχνική διατύπωση.

Θ. Νέα Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα
 Στο πλαίσιο της ψηφιακής μετάβασης της Αυτοδιοίκησης, δημιουργούνται νέα πληροφοριακά συστήματα:

• Για την κρατική εποπτεία των ΟΤΑ
  
  
• Για τις κεντρικές πληρωμές δήμων
  
  
• Για την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση
  
  
• Για την ηλεκτρονική διεξαγωγή δημοψηφισμάτων
  
  
• Για τη διαχείριση τελών και παραβάσεων ΚΟΚ

Η τοποθέτηση ΕΝΠΕ και ΚΕΔΕ
Κύριο αντικείμενο της κοινής συνεδρίασης των Διοικητικών Συμβουλίων ΚΕΔΕ-ΕΝΠΕ, με τίτλο «Νέος Κώδικας Αυτοδιοίκησης: Διαφάνεια – Ευελιξία – Αποτελεσματικότητα», στάθηκε η ουσιαστική συζήτηση και η διαμόρφωση των τελικών θέσεων των φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αναφορικά με το σχέδιο του νέου Κώδικα, γι’ αυτό και  στη συνεδρίαση έλαβαν μέρος, από την πλευρά των φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εκτός των Διοικητικών Συμβουλίων της ΚΕΔΕ και ΕΝΠΕ, οι 13 πρόεδροι των Περιφερειακών Ενώσεων Δήμων (ΠΕΔ) της χώρας και οι 13 πρόεδροι των περιφερειακών συμβουλίων καθώς και η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εσωτερικών και συγκεκριμένα ο Υπουργός, κ. Θεόδωρος Λιβάνιος, οι υφυπουργοί του, οι κ.κ. Βασίλης Σπανάκης και Βιβή Χαραλαμπογιάννη και ο Γενικός Γραμματέας Αυτοδιοίκησης και Αποκέντρωσης, κ. Σάββας Χιονίδης.

Η πρωτοβουλία για την πρώτη, στρατηγικής σημασίας συνεδρίαση, εκ μέρους των δύο Προέδρων, της ΚΕΔΕ, Λάζαρου Κυρίζογλου και της ΕΝΠΕ, Γιώργου Χατζημάρκου απορρέει από τη συνεργασία και τη συντονισμένη στάση των δύο ενώσεων, που έχει αναπτυχθεί και εκτιμάται ότι θα συμβάλουν καθοριστικά στη διαμόρφωση ενός σύγχρονου, λειτουργικού και αποτελεσματικού Κώδικα, ικανού να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τις προκλήσεις των τοπικών κοινωνιών του σήμερα και του αύριο.

Τόσο ο κ. Χατζημάρκος όσο και ο κ. Κυρίζογλου εξέφρασαν, με την ευκαιρία της συνεδρίασης, την εμπιστοσύνη τους προς τον Υπουργό κ. Λιβάνιο που έχει κερδηθεί μέσα από μία μακρά πορεία συνεργασίας, αμοιβαίου σεβασμού και αξιοπιστίας.

Κοινή συνισταμένη των εκπροσώπων των δύο φορέων, όπως εκφράστηκε κατά τις τοποθετήσεις τους, είναι η ανάγκη ενός νέου, λειτουργικού πλαισίου πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, στο οποίο το μεν Κράτος σχεδιάζει στρατηγικά, αλλά δεν ασκεί μικροδιοίκηση, και η δε Αυτοδιοίκηση Α’ και Β’ βαθμού συμμετέχει  στον σχεδιασμό των δημόσιων πολιτικών και αναλαμβάνει καθαρά τις ευθύνες που  αναλογούν στην καθεμία.

Εκφράστηκε ακόμα η προσδοκία η ολοκλήρωση του νέου Κώδικα Αυτοδιοίκησης να λειτουργήσει ως δύναμη ανανέωσης και εκσυγχρονισμού στη λειτουργία, όχι μόνο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά μίας νέας πιο έξυπνης Ελλάδας, εκπληρώνοντας τις ακόλουθες λειτουργίες:

-να αποτελέσει μια σημαντική νίκη έναντι της γραφειοκρατίας και των καθυστερήσεων στην καθημερινή επαφή με τους πολίτες,

-να δώσει χώρο σε καινοτόμες, σύγχρονες διοικητικές δομές,

-να αυξήσει τον βαθμό της ελευθερίας κίνησης της αυτοδιοίκησης τόσο του Α’ όσο και του Β’ βαθμού.

Ο Πρόεδρος της ΕΝΠΕ και Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου, Γιώργος Χατζημάρκος δήλωσε: Δεν θέλουμε ο νέος Κώδικας να υπηρετεί εμάς. Εμείς θέλουμε έναν Κώδικα μέσα από τον οποίο, εμείς θα υπηρετούμε την κοινωνία πιο αποτελεσματικά. Το ζητούμενο σήμερα δεν είναι απλώς η βελτίωση της σχέσης Κράτους – Αυτοδιοίκησης. Είναι κάτι βαθύτερο: η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του πολίτη προς τη Δημοκρατία, της κοινωνίας προς τους θεσμούς, του κράτους προς την τοπική του βάση. Ενώ ειδικότερα για τον Β’ βαθμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τον οποίο υπηρετεί ανέφερε ότι η απορρόφηση πόρων από τις Περιφέρειες είναι σταθερά υψηλότερη και πιο ευέλικτη από εκείνη του Κράτους, τονίζοντας ότι «είναι η ώρα να εμπιστευτούμε αυτό που ήδη λειτουργεί…να δημιουργήσουμε την κοσμογονία του εφικτού που οι πολίτες απαιτούν».

Στην τοποθέτησή του, ο Πρόεδρος της ΚΕΔΕ κ. Λάζαρος Κυρίζογλου υπογράμμισε τη σημασία της κωδικοποίησης των διασκορπισμένων νομοθετικών ρυθμίσεων σε ένα ενιαίο και λειτουργικό νομοθέτημα. Όπως τόνισε, «η ΚΕΔΕ, μέσα από αποφάσεις και ψηφίσματα τόσο των Συνεδρίων της όσο και του Διοικητικού της Συμβουλίου, είχε ζητήσει να προχωρήσει η κωδικοποίηση σε ενιαίο νόμο των 500 περίπου νομοθετικών ρυθμίσεων (υπό τη μορφή Νόμων, Β.Δ., Ν.Δ., Π.Δ., Υ.Α., ΚΥΑ κλπ) που αφορούν ζητήματα της Αυτοδιοίκησης». Σημείωσε μάλιστα ότι, για τον σκοπό αυτό, «η ΚΕΔΕ ανταποκρίθηκε άμεσα στο κάλεσμα του Υπουργείου Εσωτερικών, ενεργοποιώντας τις επιτροπές της, οι οποίες με τη συνδρομή υπηρεσιακών στελεχών και συμβούλων, απέστειλαν τις προτάσεις και παρατηρήσεις τους επί των σχεδίων άρθρων και διατάξεων του νέου Κώδικα». Παράλληλα, ο κ. Κυρίζογλου επισήμανε ότι, με την ολοκλήρωση της διαδικασίας κατάρτισης και ψήφισης του νέου Κώδικα, η ΚΕΔΕ θέτει ξεκάθαρα τις νέες της προτεραιότητες, δίνοντας έμφαση στο ξεκαθάρισμα αρμοδιοτήτων, στη στελέχωση των υπηρεσιών, στην αύξηση και σαφή προσδιορισμό των οικονομικών πόρων, στην αναβάθμιση της καταστατικής θέσης των αιρετών της Αυτοδιοίκησης Α’ Βαθμού, στην επίλυση ζητημάτων μικρών ορεινών και νησιωτικών δήμων, καθώς και στην απλούστευση των διαδικασιών για την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας. Ιδιαίτερη μνεία έκανε επίσης στην ανάγκη για θεσμικές παρεμβάσεις όπως η Μητροπολιτική Διοίκηση σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και η επανεξέταση του ρόλου των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων. Τέλος, σχετικά με το θέμα της αλλαγής του εκλογικού νόμου, ξεκαθάρισε ότι «δεν αποτελεί προτεραιότητα αυτή τη στιγμή» και ότι «θα συζητηθεί πρώτα εντός της Αυτοδιοίκησης, καθώς αυτό που προέχει είναι η προώθηση πολιτικών λύσεων στα θεμελιώδη ζητήματα που έχουμε θέσει».

Η αντίδραση Χ. Δούκα

“Απογοητευτικό και μακριά από τις πραγματικές και σύγχρονες ανάγκες, το σχέδιο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που  παρουσίασε  το υπουργείο Εσωτερικών στην κοινή συνεδρίαση των ανώτατων οργάνων των δημάρχων και περιφερειαρχών”.Αυτό επισημαίνει η παράταξη της ΚΕΔΕ,  “ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΡΑ”, με επικεφαλής τον Δήμαρχο Αθηναίων  Χάρη Δούκα, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου και καλώντας  σε ετοιμότητα τους αιρετούς σε όλη τη χώρα. Ζητά από την ΚΕΔΕ την σύγκληση έκτακτης Γενικής Συνέλευσης.

Σύσσωμη η Αυτοδιοίκηση, σημειώνει η παράταξη, ζήτησε ο Κώδικας να σηματοδοτήσει την υιοθέτηση ενός σύγχρονου μοντέλου διακυβέρνησης, βασισμένο σε ένα νέο κύμα αποκέντρωσης. Στόχος πρέπει να είναι η αποκατάστασης της εμπιστοσύνης του πολίτη με όλα τα επίπεδα διοίκησης, η μεγαλύτερη  διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων, η βελτίωση της  καθημερινότητας των πολιτών.

“Ακούσαμε, προσθέτει,   από τον κ. Υπουργό, ανακοινώσεις για την κωδικοποίηση ενός πολυδαίδαλου γραφειοκρατικού νομοθετικού πλαισίου, με οριακές όμως βελτιώσεις στην λειτουργία των δήμων.

Αυτό, γιατί τα μεγάλα θέματα της οικονομικής αυτοδυναμίας, της αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων, της στελέχωσης των δήμων,  παραπέμφθηκαν σε ένα θολό μέλλον, κατά τρόπο ανησυχητικό.

Καμία πρόβλεψη για καθολική εφαρμογή του νόμου που εξασφαλίζει επαρκείς πόρους στους δήμους και επίσης δεν προβλέπεται η μεταφορά των αρμοδιοτήτων να συνοδεύεται από τους απαραίτητους πόρους, δυναμικό και υποδομές.

Η ευκαιρία για μια μεγάλη θεσμική μεταρρύθμιση, κινδυνεύει για μια ακόμη φορά να χαθεί.

Το σχέδιο Κώδικα που παρουσίασε το υπουργείο Εσωτερικών απέχει πολύ, από την πραγματικότητα που διαμορφώνεται σε όλη την Ευρώπη, όπου οι δήμοι ισχυροποιούνται  διοικητικά και γίνονται αυτοδύναμοι οικονομικά για να ανταποκριθούν στις νέες μεγάλες προκλήσεις.

«Κερασάκι στην τούρτα» ο εκλογικός νόμος-Φρανκεστάιν που μεθοδεύει η κυβέρνηση για την ανάδειξη των δημάρχων και των δημοτικών αρχών, στον οποίο επιμένει, παρά τις αντιδράσεις των αιρετών”.